e-Milkat-189

MORE ABOUT CITY SURVEY

૧. શહેર માપણી નગરપાલીકાના વહીવટ સાથે સંકળાયેલી છે. ૧૮૨૧માં સુરત શહેરની અને ૧૮૨૪માં અમદાવાદ શહેરની કરવામાં આવેલી શહેર માપણી જમીન પરના હકનો નિર્ણય ન કરાતા અને જાળવણી માટે કોઇ ગોઠવણ ન હોવાથી જે તે વખતે નિષ્ફળ નિવડી હતી. સને ૧૮૬૩માં તે વખતના અમદાવાદના કલેકટર મિ. ટી.સી.હોપે, જમીનના હકકો, દબાણો, સરકારના હકક, ભાડાની આકારણી, જમીનની ઉપયોગીતા નકકી કરવી, સત્તાપ્રકાર નકકી કરવા, બીનખેતી આકાર ઠરાવવો વિગેરે બાબતો માટે માપણી કરવાની સરકારમાં દરખાસ્ત કરી. દરખાસ્ત માન્ય રહી અને અમદાવાદ શહેરની માપણી ૧૮૬૩માં શરુ કરી. ત્યારબાદ સુરત,વલસાડ, ભરુચ અને રાંદેરમાં શહેર માપણીઓ કરવામાં આવી. સને ૧૮૬૭માં મિ. ટી.સી.હોપે તૈયાર કરેલા હકકચોકસીના નિયમો સરકારે તા.૨૮-૨-૧૮૬૭ના સરકારી ઠરાવથી મંજુર કર્યા. જેને પાછળથી મુંબઇ માપણી અને જમાબંધી અધિનિયમ -૧૮૬૮ (૧૮૬૮નો ૪થો) માં સમાવવામાં આવ્યા, કે જેમાં સને ૧૮૬૩ના અધિનિયમ, ર અને ૭ ઉમેરવામાં આવ્યો. વિશેષધારો, તપાસ પ્રધ્ધતિ, હદ, હકક વિગેરે બાબતો અન્ય જોગવાઇઓમાં ચાલુ રખાઇ.

ર. હેતુઓઃ શહેર માપણીના ત્રણ હેતુઓ છે.
(૧) વહિવટીઃ મકાનો, રસ્તા, ખુલ્લી જગા વિગેરેના ચોકકસ વિગતોવાળા નકશા પુરા પાડવા કે જેનાથી પાણી પુરવઠા, ગટર લાઇન, ગેસ લાઇન, રસ્તા માટે જમીન સંપાદન કે નગર આયોજન જેવા વહીવટી હેતુ માટે ઉપયોગી બને છે.
(ર) નાણાકીયઃ મહેસુલ વિષયક પરિસ્થિતી ઉપર નજર રાખવી, સાર્વજનિક જમીનનુ દબાણ તેમજ તેનો અયોગ્ય ઉપયોગ અટકાવવો વિગેરે નાણાકીય હેતુ રહેલા છે.
(૩) કાયદાકીયઃ કાયદેસરના હકક અને હદ નિયત કરી આપવી, કબજેદારો વચ્ચે વૈમનસ્ય ઉપજાવે તેવા દાવા અટકાવવા, સરકાર કે સ્થાનિક સંસ્થાઓ અને ખાનગી હકકદારો વચ્ચેની શંકાઓ દુર કરી થતા દાવા અટકાવવા વિગેરે કાયદાકીય હેતુ છે.

૩. શહેર માપણી દાખલ કરવાની પ્રધ્ધતિઃ
(૧) ખેતી સિવાયની જમીનોને જ શહેર માપણીની જોગવાઇઓ લાગુ પડે છે. પરંતુ વચ્ચે વચ્ચે ખેતીની જમીન આવતી હોય તો કલેકટર, જમીન મહેસુલ અધિનિયમની કલમ ૧૨૬ હેઠળ નિયત કરાતી શહેર માપણીની હદમાં તેનો સમાવેશ કરે છે અને તેવા ટુકડાની ખેતી સિવાયની મંજુરી મળતા, સેટલમેન્ટ કમિશનરના તા.૧૦-૨-૧૯૭૫ના પરિપત્ર નંબર એલ.આર.૮૪૭ અને સરકારના મહેસુલ વિભાગના તા.૧૮-૮-૮૩ ના પરિપત્ર નંબર બખપ-૧૦૮૩-૨૫૪૭-ક મુજબ આવી જમીનોને સીટી સરવેની જોગવાઇઓ લાગુ પાડવામાં આવે છે.
(ર) જમીન મહેસુલ અધિનિયમની કલમ ૧૩૧ની જોગવાઇઓ મુજબ ૨૦૦૦ કરતા વધુ વસ્તી ધરાવતા નગરોમાં શહેર મોજણી દાખલ કરવામાં આવે છે.
(૩) જે નગરોમાં શહેર મોજણી દાખલ કરવા, સ્થાનીક સ્વરાજયની સંસ્થા ધ્વારા દરખાસ્ત રજે થાય, કે કલેકટર પોતાની રીતે અમુક અગત્યના વિસ્તારમાં શહેર મોજણી દાખલ કરવાનુ જણાવે, ત્યારે જે તે જીલ્લાના જિલ્લા ઇન્સ્પેકટર જમીન રેકર્ડ આવી દરખાસ્ત શહેર માપણી નિયમ સંગ્રહમાંના નિયત નમુનામાં નાયબ નિયામક જમીન દફતર કે અધિક્ષક જમીન દફતર મારફતે સેટલમેન્ટ કમિશનરને રજુ કરશે. સેટલમેન્ટ કમિશનર આવી દરખાસ્ત ચકાસી સરકારમાં રજુ કરશે.
(૪). રાજય સરકારને દરખાસ્ત મળેથી તે ચકાસી જમીન મહેસુલ અધિનિયમ ૧૮૭૯ની કલમ ૯૫ અને ૧૩૧ હેઠળ જે તે નગરમાં શહેર મોજણી દાખલ કરવાની મંજુરી આપશે. અને ત્યારબાદ તે નગર/ શહેરમાં શહેર મોજણી દાખલ થયેલી ગણાશે.
(પ). શહેર મોજણી દાખલ કરવાની સરકારની મંજુરી મળેથી ’ કલેકટર ’ અથવા રાજય સરકારે નીમેલા ’ સરવે અધિકારી ’ ધ્વારા જમીન મહેસુલ અધિનિયમની કલમ ૧૨૬ હેઠળ શહેર મોજણી વિસ્તારની હદ નકકી કરાશે. આ હદ જે તે નગરની સીમા કે સ્થાનીક સંસ્થાની હદ સુધી રાખવી તેવી કોઇ જોગવાઇ નથી. ખેતી સિવાયના ઉપયોગમાં લેવાતી હોય અને નજીકના ૧૦/ ૧૫ વર્ષના સમયગાળામાં ખેતી સિવાયના ઉપ્યોગમાં આવવાની શકયતા હોય તેવા તમામ વિસ્તારને આ હદમાં આવરી લેવાશે.

૪. તબકકાવાર કામગીરીઃ

(ક) માપણીઃ
(૧). જમીન મહેસુલ અધિનિયમની કલમ ૯૫ અને ૧૩૧ હેઠળ સરકારની મંજુરી મલ્યેથી કલેકટર કે સરવે અધિકારી ધ્વારા કલમ ૧૨૬ હેઠળ શહેર માપણી વિસ્તારની હદ નકકી કરાયા બાદ, આ વિસ્તારમાં માપણીની કામગીરી માટે નાયબ નિયામક, જમીન દફતર કે અધીક્ષક જમીન દફતર જરુરી મહેકમની નિમણુંક કરે છે.
(ર). મહેકમની નિમણુંક થયેથી, શહેર માપણી નિયમ સંગ્રહના પ્રકરણ ર મુજબ શહેર માપણી વિસ્તારની ગોળ (ટ્રાવર્સ) માપણી થાય છે. અને ત્યારબાદ પ્રકરણ ૩ મુજબ વિગતવાર માપણી કરી નકશા તૈયાર કરવામાં આવે છે. વિગતવાર કાપણીના નકશા ૧: ૪૦૦ (૧સે.મી.= ૪ મીટર) ના સ્કેલમાં ૭૦ સે.મી. * ૫૦ સે.મી.ના સરખા ચોરસ શીટોમાં તૈયાર કરવામાં આવે છે. ૧ શીટના સ્થળ પરના ૫૬૦૦૦ (છપ્પન હજાર) ચોરસ મીટરની જગા પરની મિલ્કતો, રસ્તા, ખુલ્લી જગા વિગેરે નકશામાં દર્શાવાય છે. જુદી જુદી નિશાનીઓગી બારણા, માળ, દિવાલો, માપ વિગેરે દર્શાવાય છે. બાંધકામ, રસ્તા વિગેરેની હદો માપી ક્ષેત્રફળ કાઢી પ્રાથમીક રેકર્ડ તૈયાર કરવામાં આવે છે.
(૩). રેલ્વેની જમીનની માત્ર હદ દર્શાવાય છે. નંબર આપવામાં આવતા નથી.

(ખ) હકક ચોકસીઃ
(૧). માપણી શીટ તૈયાર થતા જાય કે તમામ શીટ પુર્ણ થયા બાદ જમીન મહેસુલ અધિનિયમની કલમ ૧૮, ૧૯ હેઠળ રાજય સરકાર મામલતદાર કે નાયબ કલેકટર કક્ષાના હકક ચોકસી અધિકારીની સેટલમેન્ટ કમિશનરના મહેકમમાંથી નિમણુંક કરે છે. આ અધિકારી જમીન મહેસુલ અધિનિયમની કલમ ૩૭ (ર) હકકે અને ઇઝમેન્ટ કલમ ૧૧૯, હદ, માપ અને ક્ષેત્રફળ, પંચાયત અધિનિયમ ૧૯૯૩ની કલમ ૧૧૩, નગરપાલીકા અધિનિયમ ૧૯૬૩ની કલમ ૮૧ અને મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન અધિનિયમ ૧૯૪૯ની કલમ ૮૦ ની જોગવાઇઓ મુજબ, સરવે અધિકારીની હેસિયતથી લેન્ડ રેવન્યુ કોડની કલમ ૧૮૯, ૧૯૦, ૧૯૪ મુજબ લેન્ડ રેવન્યુ રુલ્સ ૨૯થી ઠરાવેલ પ્રધ્ધતિથી પ્રધ્ધતિસરની તપાસ (સ્યુમોટો) શહેર માપણી નિયમ સંગ્રહ ના પ્રકરણ ૫ માં દર્શાવેલ વિગતે કરે છે. અને દરેક મિલ્કતના હકક, ઇઝમેન્ટ, હદ અને ક્ષેત્રફળ નકકી કરે છે. આ કાર્યવાહીને ’’ હકક ચોકસી ’’ કહેવામાં આવે છે. જે માટે નિમાયેલા અધિકારીને ’ હકક ચોકસી અધિકારી ’ કહેવામાં આવે છે. આ કામગીરી માટે ૧ હકક ચોકસી અધિકારી, ૧ હકક ચોકસી સરવેયર, ૧ જુનિયર કલાર્ક , ૧ પ્રોસેસ સરવર, ૧ પટાવાળા અને જરુર પુરતા સનદ અને પી.આર. કાર્ડ રાઇટોનુ મહેકમ નિયત થયેલુ છે. હકક ચોકસી અધિકારીએ માસિક ૨૪૦ મિલ્કતોની હકક ચોકસીનુ ધોરણ સેટલમેન્ટ કમિશનરના પરિપત્ર નંબર એસવી. ૮૬૪ તારીખઃ ૧૫/૪૧૯૯૧ (૨૦% કાર્યબોજ વધારા મુજબ) થી ઠરેલુ છે.
(૨). જમીન મહેસુલ અધિનિયમની કલમ ૩૭(ર), ૧૧૯ તથા ઉપર (૧) ની જોગવાઇઓ મુજબની કામગીરી કરતા હકક ચોકસી અધિકારી, લેન્ડ રેવન્યુ કોડની કલમ ૧૮ હેઠળના ’ સરવે અધિકારી’ છે. અને તેઓના નિર્ણય સામે કલમ ૨૦૩ હેઠળ ( જો હકક ચોકસી અધિકારી મામલતદાર કક્ષાના હોયતો પ્રાન્ત અધિકારીને અને નાયબ કલેકટર કક્ષાના હોયતો કલેકટરને) અપીલ કરી શકાય છે. તેમજ જમીન મહેસુલ અધિનિયમની કલમ ૨૧૧ હેઠળ કલેકટર હકક ચોકસીની કાર્યવાહી હીવીઝનમાં લઇ શકે છે.

(ગ) શહેર માપણીનુ રેમર્ડ તૈયાર કરવુ.
(૧). હકક ચોકસી કામોની સાથો સાથ પ્રત્યેક મિલ્કતના સત્તા પ્રકાર ધ્યાને રાખી, સેટલમેન્ટ કમિશનર ધ્વારા નિયત થયેલ ટુંકાક્ષરી ( A, B, C જેવા અક્ષરો ) હકક ચોકસી અધિકારી પ્રત્યેક મિલ્કતને આપે છે. મિલ્કતોને આખરી નંબર ( કે જેને સીટી સરવે નંબર કહેવામાં આવે છે) આપવામાં આવે છે. જમીન મહેસુલ અધિનિયમની કલમ ૧૨૭, ૧૨૮ મુજબ માફીનો હકક નકકી કરે છે. જમીન મહેસુલ નિયમ ૮૧, ૮૨ મુજબ ખેતી સિવાયનો વિશેષધારો નકકી કરે છે. મિલ્કતોની હદ અને ક્ષેત્રફળ આખરી કરે છે. ઓ આ રીતે હકક ચોકસી રજીસ્ટરમાં તમામ વિગતો નોંધી કરેલા નિર્ણયની સબંધીતોને લેન્ડ રેવન્યુ રુલ્સ ૨૯ની પ્રધ્ધતિ મુજબ ’ સી ’ નોટીસથી જાણ કરે છે. ૬૦ થી ૭૦ ટકા શીટોમાં હકક ચોકસીની કામગીરી પુર્ણ થયે, વિશેષધારાને પાત્ર હોય તેવી મિલ્કતો માટે આર.એલ.એસ. ૧૮જી ના નમુનામાં અને માફીને પાત્ર હોય તેવી મિલ્કતો માટે આર.એલ.એસ. ૧૯જી ના નમુનામાં સનદો તૈયાર કરાય છે. સરકારી, જાહેર હેતુની જમીનોની સનંદો તૈયાર કરવામાં આવતી નથી.
(ર). શહેર માપણીની કામગીરી પાછળ થયેલ ખર્ચની વસુલાત માટે જમીન મહેસુલ અધિનિયમની કલમ ૧૩૨ હેઠળ જમીન મહેસુલ નિયમો ૧૯૭૨ના નિયમ ૧૯ (ર) ની મર્યાદામાં જિલ્લા કલેકટર સરવે ફી નકકી કરે છે. આ સરવે ફી ની વસુલાત નિભાવણી દરમ્યાન મિલ્કતદારોને સનદ આપી સનદ ફી તરીકે વસુલ લેવામાં આવે છે. સનદ તૈયાર થતાંની સાથે ક્ષેત્રફળ અને કિંમતના એકમો આધારે શહેર માપણી નિયમ સંગ્રહના પ્રકરણ ૯ ની પ્રધ્ધતિથી કલમ ૧૩૨ ના હેતુ સારુ સરવે ફી વસુલવા યુનિટ રેઇટ કલેકટર ધ્વારા મંજુર કરવામાં આવે છે અને આ યુનિટ રેઇટ મુજબ પ્રત્યેક સનદ આપવાપાત્ર મિલ્કતની સનદ ફી નકકી કરી તેની વસુલાત માટે એક રજીસ્ટર તૈયાર કરવામાં આવે છે. સેટલમેન્ટ કમિશનરના પરિપત્ર નંબર એસ.વી.૯૫ તા.૨૭/૫/૧૯૮૮ ની વિગતે હવે યુનિટ રેઇટ મંજુર નહી કરાવતા સનદ દીઠ મહત્તમ મર્યાદા ( હાલમાં રૂ. ૨૦૦/- છે ) મુજબ સનદ ફી આકારવા સુચના છે.
(૩). ઇન્કવાયરી રજીસ્ટર ઉપરથી સરકારના મહેસુલ વિભાગના ઠરાવ નંબરઃ સીટીએસ/ ૧૨૨૦૦૫/૧૦૯૮/હ તારીખઃ ૩/૮/૨૦૦૫થી મુકરર કરેલા CTS-21EE ના નમુનામાં મિલ્કતકાર્ડ તૈયાર કરાવવા, અને તેને સીટી સરવે નંબર મુજબ ક્રમમાં ગોઠવી તેની ઉપર મશીન નંબર આપવા ( હવે આ કામગીરી કોમ્પ્યુટરથી NIC ધ્વારા તૈયાર કરાયેલ સોફટવેરથી કરવાનુ આયોજન છે)

e-MilkatSettlement Commissioner & Director of Land Records, Government Of Gujarat

MORE ABOUT CITY SURVEY